De eerste dag van de maand augustus is het “nationale frietfeestdag”. Veel landgenoten zullen dit ongetwijfeld waarderen, omdat friet haast een nationaal gerecht is, samen met Luikse of Brusselse wafels, Gentse neuzen en Limburgse vla. Er is bijna geen land ter wereld waar geen friet geserveerd wordt. In sommige streken is het een hoofdbestanddeel van een maaltijd, bij anderen een begeleidende schotel zoals groenten.
Nationale feestdag van de friet. Iedereen lust het, maar door complexe chemische reacties is het niet te best ze elke dag te eten.
Merkwaardig is dat in veel gevallen en zeker bij kinderen aan tafel, de friet wel snel wordt verorberd, terwijl de groeten bij de meeste blijven liggen. Eigenlijk zou het andersom moeten zijn, zeker wat betreft het effect voor de gezondheid.
Hoewel veel landen friet als hun uitvinding beschouwen is het wel degelijk een Belgische aangelegenheid, net zoals chocolade een typische lekkernij van ons land is. De vraag is: “is het ook wel gezond”?
Het is namelijk niet zonder reden dat op de Olympische Spelen in Parijs geen friet wordt geserveerd, tenzij individuen er even tussenuit knijpen en in de stad hun geliefkoosd menu willen proeven. Ook alcohol wordt er niet geserveerd.
De uitleg is heel eenvoudig: het draagt niet bij tot betere prestaties en bovendien is het ook niet heel gezond.
Friet is nochtans een nationaal gerecht. In veel landen telkens met een andere naam.
In Holland: petat of patat, in Frankrijk: frites, in Engeland chips of French fries, hoewel ze niets met Frankrijk te maken hebben en in Duitsland ook alweer eigenaardig: Pommes.
En waarom vinden velen het een ongeëvenaarde lekkernij: krokant korstje, bruingeel van buiten en zacht vanbinnen.
Wat maakt friet aantrekkelijk?
Het wordt zelfs snoes-lief voorgesteld. Op restaurant spreekt men over frietjes, een verkleinwoord dat hen leuker maakt.
- Past bij elke schotel, zelfs in een klasse restaurant.
- Je kunt ze op meerdere manieren serveren en in allerlei formaten.
- De bakolie of het frituurvet bepaalt mee de smaak.
- Iedereen lust het.
- Je kunt ze voorgebakken kopen en thuis in diepvries bewaren.
- Als je ze zelf maakt, kun je de olie en bakwijze bepalen en kiezen.
- Ze zijn snel klaar.
- Je kunt ze serveren en op smaak brengen met de saus van je eigen voorkeur.
- Zout maakt het aantrekkelijker, evenals vet en zoet (mayonaise bij voorbeeld).
Is het wel gezond?
De vraag stellen is het antwoord kennen. Friet is lekker, maar eigenlijk geen gezond voedsel. Je kunt het minder ongezond maken door de bakwijze te wijzigen.
Door een zetmeel houdend product in hete olie te frituren ontstaat acrylamide. Dat is een kankerverwekkende stof. Uiteraard bepaalt de hoeveelheid het risico.
Men noemt dat wetenschappelijk ook het Maillard-effect. Dat is een chemisch proces tussen suikers en eiwitten of aminozuren door hitte. Bij het bakken van brood ontstaat die reactie ook in de korst. Maar door het bakproces in olie te laten verlopen is de reactie nog complexer.
In België is het vaak de gewoonte frieten in ossewit te bakken. Dat is natuurlijk een verzadigd vet en niet heel gezond, maar het voordeel is dat er geen transvet kan ontstaan. In Nederland is het veelal gebruikelijk plantaardige olie te gebruiken zoals zonnebloemolie, waardoor bij verhitting wel transvetten ontstaan. Op die manier is er een dubbel nadeel: het Maillard-effect plus het transvet, plus de acrylamiden.
Wat is dan de oplossing?
- Eet niet te vaak frieten, eenmaal per week is meer dan genoeg.
- Voeg geen vetrijke of zoete sausen toe.
- Serveer frieten altijd met groenten, zodat er toch ook gezonde kost bij wordt voorzien<.
- Voeg liever geen zout toe.
- Bak liever in olijfolie (eerste koude persing) en op niet te hoge temperaturen (niet boven de 160 graden).
- In ons land is het dubbele bak-procedé van toepassing. Dat laat toe om de tempratuur niet te hoog te laten oplopen.
- Eet niet elke dag friet en liever geen te dunne frietjes.
- Chips zijn minder gezond dan friet.
- Het is gezonder om de aardappelen te snijden in frietvorm, dan een scheut olie op een ovenvaste schotel en daarin de “frieten” in de oven te bakken in de plaats van in de friteuse.
Conclusie: Frieten zijn lekker, maar je moet er niet elke dag van eten, want zo gezond is die nationale lekkernij ook weer niet.