Wie speelde als kind niet graag met rabarber? Het was een heerlijk groene paraplu en als je het spel beu was, kon je de rabarberstok nog altijd opeten. Rabarber vond je vroeger in elke moestuin en nu tref je hem weer aan in siertuinen. Het is een snel groeiende plant die mooi oogt en nog een nuttig gebruik heeft tegen de tijd dat de bladeren volgroeid zijn. Rabarber is bodembedekkend, stelt weinig eisen aan de grond en wil je de plant in zaad laten komen, dan siert hij een zomer lang een mooi groen hoekje in de tuin. Bovendien kan je met rabarber heerlijke recepten maken. Tenslotte is rabarber gezond, want hij is laxatief en ook diuretisch of water afdrijvend. Enkel wie last heeft van jicht moet er voorzichtig mee zijn.
Laxerend
Rabarber is een wortel van een uitheems gewas: Rheum. Hij wordt zowel in de keuken als in de geneeskunst toegepast. In het laatste geval als purgeermiddel. Het heet overigens dat rabarber in China en Tibet al 500 jaar in gebruik is zowel als voedsel en als medicijn. In Europa zou het gebruik in de middeleeuwen van zwervende volken zijn overgenomen, als Rha Barbarum. Daarbij is Rha een oude naam voor de Wolga en barbarum betekende oorspronkelijk niets anders dan „vreemdeling”.
Het heeft overigens lang geduurd voor de rabarber in West-Europa echts was ingeburgerd. In de 17de eeuw zou een van de Russische tsaren een Siberische grensstad officieel tot invoerplaats van de Chinese rabarber hebben verklaard en vandaaruit begon, aanvankelijk nog aarzelend, de rabarberverovering van Europa. Het heeft overigens tot de vorige eeuw geduurd vooraleer de rabarber algemeen gebruikt en geteeld werd in Europa.
Geneeskruid werd lekkernij
De eerste vermelding van rabarber in Europa, Rheum rhaponticum, dateert uit 1608. De plant was toen vanuit Siberië in Italië als artsenijgewas ingevoerd omwille van zijn onbetwistbaar laxerende werking. Als voedsel viel hij toen nog niet in de smaak. Pas toen ontdekt werd dat de jonge stelen, in tegenstelling tot het grote blad, helemaal niet giftig waren, maakte hij opgang als eetbare plant. Ooit werden ook de jonge bloemen gegeten.
De giftige bladeren kregen een andere bestemming. Zij werden met groene zeep gekookt tot een sproeimiddel tegen bladluizen. Bovendien weet elke tuinier hoe handig het blad kan zijn, bijvoorbeeld als afdeklaag van een composthoop op broeierig hete dagen, of als „hoofddeksel”.
Een schep stalmest in het late najaar doet rabarber groeien als … kool: als de aarde maar niet te droog is, groeit de rabarber vanzelf.
Rijk aan mineralen
Rabarber bevat slechts 11 cal per 100 gram en is dus ideaal in een vermageringsrecept. Rabarber is rijk aan kalium 300 mg en vitamine C 10 mg. Vanwege het appelzuur is rabarber bloedreinigend. Volgens een Chinees onderzoek zou rabarber ook kankerremmend zijn, in elk geval laxerend en spijsverteringsbevorderend. Hij reinigt de lever en is dus ook gunstig bij geelzucht.
Planten en oogsten
Het oogsten van rabarberstelen is een hele kunst. De stelen moeten uit de plant getrokken worden, niet gesneden of geplukt. Als je de steel naar buiten draait, laat hij met voet en al van de groeipunt los. Blad en steeltop moeten onmiddellijk worden afgebroken of afgesneden, anders wordt de steel slap.
Als je op het einde van de winter stro rond de planten legt en een terracottapot over de groeipunten zet, kun je de oogst vervroegen. Hoe vroeger op het jaar je rabarber oogst, hoe interessanter. Er zijn dan immers nog weinig groenten of vruchten. Niet iedereen is het erover eens in welke categorie je de rabarberstelen moet onderbrengen. Is het nu een groente of een vrucht?
Rabarber stelt geen hoge eisen aan de bodem, maar gedijt wel best op een vruchtbare, vochtige, maar toch goed gedraineerde bodem. Halfschaduw is het beste. Je kunt rabarber vermeerderen door zaaien. Daartoe laat je een rabarberstok in het zaad komen. Wel een tijdrovende bezigheid, zodat je in de herfst de plant beter kan vermeerderen door scheuren en de nieuwe plantjes een meter van elkaar zet. De knoppen moeten met aarde worden bedekt. Goed bemesten en de grond verrijken met compost op het eind van de winter. In de lente voldoende water geven. Je kan drie tot vier stokken per week oogsten van één plant. Rabarber kan al geoogst worden in het vroege voorjaar: van maart tot oktober en is daarmee een van de eerste „groenten”. In de zomer neemt het oxaalzuur van de plant sterk toe.
Giftige bladeren
Behalve zuren bevat rabarber vruchtensuiker, looistoffen, pectine en mineralen, en enkele vitaminen. Rabarber werkt laxerend, maar moet, door het gehalte aan oxaalzuur, worden ontraden aan mensen met aanleg voor nierstenen. De bladeren, die oxaalzuur in giftige concentratie bevatten, mogen nooit worden gegeten.
In de keuken vindt rabarber veel toepassingen, maar te vaak wordt nog gedacht dat rabarber eigenlijk alleen maar geschikt is om er rabarbermoes van te maken. Rabarber is ook als compote erg lekker; en geschikt als vulling voor vruchtentaarten.
Rabarber maakt ook de haren mooier en lichter van kleur, is een natuurlijk product en dus volkomen onschadelijk en dat voor een prikje.
Lekker
Rabarber is een heerlijke groente voor compote, moes en confituur. Ook voor liefhebbers van rabarbertaart is het een lekker geschenk van de natuur. Om goed te zijn moet rabarber stijve en glanzende stelen hebben. Ze kunnen korte tijd bewaard worden in de koelkast. Als je ze te lang bewaart, worden de stengels slap en verliezen ze hun smaak.
Snij de witte voet weg en was de stengel flink met water. Als de stengel jong is, hoeft hij niet geschild te worden, dan is de schil niet te dik en kan gerust worden gegeten. Zijn de stengels wat ouder dan kunnen de vliezen weggehaald worden. De wortelstok verwijdert roestvlekken vanwege het oxaalzuur.
Rabarbercompote
Ingrediënten: 1 bos rabarber, 200 g suiker, 2 dl water, aardappelmeel.
Bereiding: De rabarber schoonmaken en in gelijke blokjes snijden. Au bain Marie in het water met de suiker zacht laten worden en zorgen, dat de stukjes heel blijven. De rabarber in een compoteschaal doen, de saus binden en over de compote gieten.
Rabarberdrank
Ingrediënten: 3 dikke stelen rabarber, 1 l water, een stukje pijpkaneel, 2 kruidnagels, suiker naar smaak.
Bereiding: Snijd de rabarber in kleine stukjes en zet ze op met water en de kruiden. Laat op een zeef of in een doek het geurige sap uitlekken. Zoet het sap naar smaak en drink het aangelengd met water of spuitwater.
Smakelijk!