De hete dagen hebben het uitgelokt. Wie een tuin met terras of een groot balkon heeft, mocht zich gelukkig prijzen, want de barbecues worden uit de berging gehaald. Wie dat niet doet, kan wel van de geuren van bij de buren mee “genieten”. De geur van pittig berookt vlees of vis, van aangebrande aardappelen en geroosterde groenten is dominant in woonwijken, zelfs in stedelijk gebied.
Het is als een onzichtbaar signaal dat rondgaat. Kunnen we nog zonder barbecue? Maar de hamvraag moet ook worden gesteld: is het wel zo gezond?
Velen stellen zich die vraag niet eens, want het is lekker en zelfs in sommige restaurants wordt op die trend ingespeeld en kun je geroosterde spijzen op de menukaart vinden: vooral vlees en vis.
De tijd van de nouvelle cuisine is duidelijk voorbij: we willen weer porties die flink doorsmaken, grote porties en bovendien spelen we graag met vuur.
Barbecueën is gezellig en lekker, maar is het wel zo gezond? Veel hangt af van de manier van barbecueën en van welke producten je gebruikt.
Groot gevaar voor kinderen
Dat hebben ze ook in ziekenhuizen al ondervonden, want de brandwonden stijgen met het warme weer. Niet zozeer vanwege de zonneschijn en de huidverbranding, wel door de onvoorzichtigheid tijdens het barbecueën: hete houtskool, spattende gensters, of een ongecontroleerde gasvlam. Het komt zeker meer voor dan in de winter en dus is voorzichtigheid een serieuze aanrader. Vooral met kinderen moet je uitkijken, want die zijn te klein om het gevaar in te schatten en ook te zien, want hun hoofdje is lager dan het gevaar.
Gevaar voor brand is ook niet uit te sluiten, vooral als er brandbare voorwerpen of droog gras, bomen of struiken in de buurt staan. Als voorzorg kun je best een emmer water in de nabijheid klaar houden of een tuinslang zodat je meteen met veel water kan ingrijpen mocht er wat verkeerd lopen.
Maar ook voor volwassenen geldt dat gevaar: spelen met vuur, alcohol op de houtskool gooien om de gloed te verhogen of de vlam erin te krijgen, is soms levensgevaarlijk.
Maar wat met de spijzen zelf die erop gelegd worden? Is barbecue wel zo gezond? Behalve het feit dat het een buitenactiviteit is, kunnen er zeker vragen worden bij gesteld.
Lekker, maar…
Op de barbecue worden hoofdzakelijk vleessoorten gebakken. Zowel kip, varkensvlees, rundvlees als geprepareerde vleessoorten waarin vetten, koolhydraten, meel enz. gemengd worden. Het is duidelijk dat hoe onduidelijker een samenstelling of mengeling, des te meer vragen kunnen erbij gesteld worden. Door de verhitting en zeker als er een vlam bij te pas komt, ontstaan kankerverwekkende stoffen. Hoe hoger de temperatuur, des te meer risico op gevaarlijke stoffen die zich in het voedsel vormen. Rauw vlees heeft een risico vanwege het gevaar op salmonella en rottingsbacteriën, maar geroosterd vlees op de barbecue heeft dan weer andere gevaren.
Hoe langer het vlees geroosterd wordt, des te groter is het gevaar. Hetzelfde voor de temperatuur en hoe dichter bij de vlam hoe meer risico op b.v. polycyclische koolwaterstoffen, kortweg PAK’s genoemd oftewel ook nog voor de volledigheid: polycyclische aromatische koolwaterstoffen.
Vooral als het vet uit het vlees op de hete houtskool druppelt en daardoor de vlam in het vlees slaat, is de kans op verbranding van het voedsel groot. Daardoor ontstaat ook een rokerige omgeving rond het vlees of de vis en het is dat precies wat lekker ruikt, heerlijk smaakt, maar ook gevaarlijk is. De rook samen met de vlam, vormt als het ware een film rond het voedsel.
Er zijn verschillende maatregelen die kunnen worden genomen om dat te beperken. Als je vlees of vis kiest met zo weinig mogelijk vet, dan is de kans op uitdruppelen en de vlam aanwakkeren veel kleiner. Daardoor kunnen ook minder aromatische stoffen ontstaan. Je kunt ook de afstand van het rooster waarop het voedsel ligt en de gloeiende kool vergroten, zodat de kans op het aanwakkeren van vlammen verkleint. Mager vlees is daarom ook gezonder. Je kunt dus beter kip en gevogelte dan varkensvlees of rundvlees of bewerkte vleeswaren verkiezen. Ze zijn op zichzelf al gezonder trouwens.
Vermijd alles wat verbrand is
Op warme avonden is niets heerlijker dan in de eigen tuin of op het balkon te genieten van de milde temperaturen en de geuren die uit de natuur opstijgen. Die natuurlijke parfums worden in talrijke percelen verdrongen door de opstijgende geur van verbrand vlees of vis die de neusgaten van buren ongevraagd tintelen. Afgezien van die geur die zich niets aantrekt van tuinmuurtjes of hagen, is het nog de vraag of geregeld barbecue houden wel zo gezond is.
Alles wat verbrand is, moet worden vermeden. Verbrand vlees, vis, brood, aardappelen, om het even wat… verbrand voedsel bevat meer dan 200 gevaarlijke scheikundige stoffen, zelfs benzopyreen. Een paar keer genieten van een barbecue is niet zo erg, het lichaam kan dat wel de baas, vooral als de schadelijke stoffen geneutraliseerd worden door voldoende groenten en vruchten.
Hoe moet je het doen?
- Wat vooral gevaarlijk is bij barbecue: als de vlam van gesmolten vet tegen het vlees of de vis slaat. Dan ontstaan koolwaterstoffen en dat is een regelrechte kankerverwekker.
- Wie gezond wil barbecueën probeert dat te doen met zo weinig mogelijk vet.
- Vermijd dat de vlam of de gassen van houtskool direct tegen het voedsel slaan.
- Een elektrogrill is eigenlijk gezonder dan een houtskoolgrill, hoewel de smaak natuurlijk ook verschilt en daardoor verkiezen sommigen mensen liever de houtskoolsmaak.
- Stomen, of koken in een warmeluchtoven is nog altijd de gezondste manier van koken, want smaak is een slechte raadgever als het op gezondheid aankomt.
- Een barbecue op gas is ook gezonder dan eentje op houtskool. Je hebt wel de vlam, maar niet de rook.
- Vermijd het om het vlees of de vis langer dan nodig op het rooster van de barbecue te laten liggen om het warm te houden. Zo vermeerder je de kankerverwekkende eigenschappen van de barbecue. Leg de “afgewerkte producten” liever op een apart plateau die je kan warm houden, los van de barbecue.
- Laat het vlees niet onberoerd op de barbecue, maar keer het geregeld om, zodat je niet aan één zijde een verkoold product krijgt.
- Wikkel het vlees in een sausje vooraleer je het op de barbecue legt. Op die manier zal het minder gauw verbranden.
- Gebruik eventueel aluminiumfolie om het vlees, de vis of de groenten in te wikkelen alvorens op de barbecue te leggen. Op die manier kan er minder rook bij.
- Maak absoluut geen gebruik van kaarsvet of aanmaakblokjes voor de open haard om de barbecue snel “aan de praat” te krijgen. Die producten geven ook kankerverwekkende stoffen af.
- Leg nooit je voedsel op de barbecuerooster als de vlammen nog opslaan. Je kan beter wachten tot de houtskool enkel nog gloeit en niet brandt.
- Gebruik enkel gecertificeerde houtskool bestemd voor de barbecue, maar geen hout van twijfelachtige oorsprong en beslist geen afbraakhout. Sommige houtsoorten zijn n.l. geïmpregneerd met koolwaterstoffen voor de houtbescherming en dus kankerverwekkend.
- Eet zeker niet alle dagen voedsel dat geroosterd werd of van de barbecue komt, op die manier beperk je het risico.
Brandwonden: altijd eerst afkoelen
Ongevallen moet je proberen te vermijden door goede voorzorgen te nemen, maar toch gebeuren ze. Meestal gaat het om brandwonden. Sommigen gaan meteen aan de slag met vettige zalven, maar dat is compleet verkeerd. Op die manier hou je de gloed op de huid, veroorzaakt door de vlam of de hitte.
Bij brandwonden moet je altijd de huid eerst afkoelen met koud en zuiver water. Dus: meteen onder de kraan en dat gedurende vijf à tien minuten. Pas nadien mag je een steriel verband en eventueel en genezende zalf aanwenden. Zijn de brandwonden ernstig of de aangetaste oppervlakte op de huid zeer groot, dan moet je naar een dokter of naar de spoed van het ziekenhuis.
Brandwonden zijn altijd ernstig en moeten goed verzorgd worden. Maar beter is te voorkomen dan te genezen, ook om je barbecuedag niet te vergallen. En tenslotte nogmaals: hou kinderen absoluut uit de buurt van de barbecue en het vuur, zij zijn doorgaans de eerste slachtoffers.