We hebben er lang naar uitgekeken, die mooie zomer. Maar voor sommigen wordt het van het goede teveel. Begrijpelijk, want we zijn eigenlijk niet voorbereid op zo’n lange hete periode. Als je je verstand niet gebruikt, kan dat zelfs fataal aflopen. Zo is het absoluut onverstandig om in deze hitte, thuis als op vakantie intensief aan sport te gaan doen, grote inspanningen te leveren. Een hitteslag of zonneslag loert om de hoek en kan ernstige gevolgen hebben.
Wie als toerist bovendien in de hitte van de dag intensieve sport beoefent zoals tennis, joggen, fietsen, moet erg jong en sterk zijn of vraagt om moeilijkheden. Het is niet de eerste toerist die zijn onbesuisd gedrag als gevolg van gebrek aan kennis, met zijn leven heeft moeten bekopen. Elk jaar gebeuren er op reis weer drama’s, vooral bij mensen van middelbare leeftijd. De ouderen weten wel dat ze voorzichtig moeten zijn en houden zich gedurende de dag in de schaduw en rustig, de jongeren hebben nog een groot aanpassingsvermogen en verwerken veel, maar mensen van middelbare leeftijd overschatten hun grenzen en beginnen in een klimaat waar hun lichaam niet voor aangepast is intensief aan sport te doen, wat ze thuis ook al niet gewoon waren.
Een mooie, warme zomer is heerlijk, maar heeft ook zijn gevaren!
Een hart- en bloedsomloopcollaps is vaak het gevolg. Bovendien kunnen de hersenen de hitteschok niet meer regelen: een combinatie van hitteslag en ontoereikende circulatie heeft meestal de dood tot gevolg. Een aanpassing kan bijvoorbeeld tot gevolg hebben dat de zweetproductie van 1,5 liter per uur opgedreven wordt tot 3 liter per uur na een aanpassing van 10 dagen en 3,5 liter per uur na 6 weken. De afkoeling kan dus veel beter plaats vinden na verloop van tijd, de toerist zal zich ook veel behaaglijker voelen. Wie actief sport beoefent in dit hete klimaat zowel hier als in het buitenland op vakantie, moet dergelijke situaties voor ogen houden.
Een van de gevolgen van een goede aanpassing aan het nieuwe klimaat is dat het zoutgehalte in het zweet afneemt. De patiënt verliest dus minder minerale zouten. Bij het begin van een overschakeling naar een heet klimaat is het verlies aan zouten ongeveer 25 gram per dag, maar na een aanpassingsperiode van zes weken wordt dat nog amper 3 gram per dag.
Het belang van minerale zouten
Het verlies van minerale zouten en vocht in de weefsels moet zo snel mogelijk worden bijgepast, anders treedt hitteslag op. Door dehydratatie kunnen trouwens een boel andere ziekten optreden en worden reumatoïde kwalen en jicht erger. Dehydratatie kan zelfs spontaan een heftige aanval van jicht uitlokken, kan leiden tot flinke verstopping, vaginale problemen, blaasontstekingen, zelfs nierstenen. Je mag niet vergeten dat dorst een slechte raadgever is als indicatie om het verloren vocht te compenseren. Bij de meeste mensen komt het dorstgevoel veel te laat. Die laattijdigheid vergroot nog als men snel van klimaat wisselt. Velen zijn zich dan ook pas bewust van het probleem als al secundaire dehydratatie-signalen optreden.
Kinderen drinken gemakkelijker dan volwassenen, maar ook bij hen doen zich verschijnselen van dehydratatie voor, vooral als er diarree bij komt. Baby’s zijn er bijzonder gevoelig voor en op korte tijd kan coma en dood intreden.
Het zoutgehalte van de spijzen verhogen om op die manier het zoutverlies te compenseren is niet altijd een goede methode, evenmin als zoutpillen, want daardoor kunnen problemen met de maag en de spijsvertering ontstaan. Soep, thee, water, zelf geperste vruchtensappen zijn daarentegen wel goede dorstlessers, maar alcohol en koffie in het geheel niet. Deze beide dranken versnellen nog de verwijdering van vocht uit de lichaamscellen.
Bij een hitteslag komen verschillende gradaties voor. Het kan in het begin beperkt blijven tot krampen, nadien kan je hoofdpijn krijgen, uitputting en tenslotte een hersendefect door de hitte.
Te vermijden!
Daarom kunnen beter vochtige warmte, te hoog zoutverlies, te lange blootstelling aan de zon, gebrek aan fysieke beweging, maar tegelijk harde fysieke inspanningen in de zon worden vermeden. Ook patiënten met een medisch probleem moeten voorzichtig zijn en grote hitte en zonnebaden vermijden: zwaarlijvigen, diabetici, mensen met een te sterk werkende schildklier, (want zij die een te zwak werkende schildklier hebben verdragen de warmte beter), nierlijders en hartlijders evenals mensen met hoge bloeddruk. Zwangere vrouwen kunnen ook maar beter voorzichtig zijn.
Op voorhand beschermen
Wie gevoelig is voor warmte en zon kan zich op voorhand trainen om de problemen die we hierbij hebben geschetst beter aan te kunnen. Voldoende en zelfs veel drinken is een eerste vereiste. Vooraleer je op reis gaat, kun je het lichaam trainen om gemakkelijker zweet te produceren, zonder daarbij te veel minerale zouten te verliezen: ga wekelijks één of tweemaal naar de sauna, dan worden de poriën getraind en de bloedsomloop geactiveerd tegen de nieuwe situatie. Wie evenwel een van de boven vermelde problemen heeft, moet ook voorzichtig zijn met sauna.
Wekelijks drie- tot viermaal fysiek trainen: fietsen, stappen, lichte looppas. Hiermee moet je wel twee weken van tevoren beginnen. Zeer grote inspanningen en blootstelling aan de zon moet vermeden worden. Je kan maar beter helemaal afzien van alcohol omdat het dehydratatie in de hand werkt.
Rusten na de maaltijden is een must en ook ’s nachts moet je voldoende slaap hebben: acht uur is een mooi gemiddelde. Wie niet uitgerust is, verbrandt gemakkelijker. Hou je voor de rest zoveel mogelijk in de schaduw en draag aangepaste kleding. Synthetische kleding moet vermeden worden. Katoen is ideaal voor de warme dagen. Er moet op gelet worden dat nek en schouders bedekt zijn, want dat zijn de gevaarlijkste punten op het lichaam om een zonneslag te krijgen. Heel lichte kleuren of wit zijn best, omdat ze de zon weerkaatsen. Schoenen moeten van leer of canvas zijn, maar ga je naar tropische gebieden dan moet je wel opletten voor open sandalen en mogelijke beten van slangetjes en adders. Barrevoets lopen moet je vermijden, want sommige infecties komen van haakwormen die zich vasthechten aan de huid van de voeten en kunnen zo de bloedsomloop binnen komen. In sommige streken is de lichtste kleding soms nog te veel, maar dan riskeer je wel insectenbeten.
Vergeet ook niet dat sommige scherpe kruiden die aan het voedsel worden toegevoegd de kans op zweten verhogen: chili, gember, paprika, zwarte peper, cayennepeper kan je in een heet klimaat beter met mate gebruiken.
Hitte kan levensgevaarlijk zijn
Je moet altijd voorzichtig zijn en meteen medische hulp inroepen als een patiënt verward wordt, zich uitgeput voelt, duizelig wordt, zijn coördinatie verliest, last heeft van hoofdpijn en spierkrampen, heel snel en overdreven gaat ademhalen, gedesoriënteerd is, last heeft van bewustzijnsvermindering of zelfs verlies, moet braken en een snelle zwakke pols krijgt. Sommige symptomen kunnen zelfs lijken op voedselvergiftiging. Overgeven, braken, en erg zweten zijn begeleidende verschijnselen. De huid voelt bleek en vochtig aan. Vergeet niet dat hitteslag een zeer ernstige aandoening is.
De patiënt moet altijd worden neergelegd in horizontale positie en zeker in de schaduw. Nooit in de zon laten liggen! Bij een hitteslag is er hoge koorts en moet onmiddellijk medische hulp worden gezocht, want het leven van de patiënt is in gevaar. Er kan zout water te drinken worden gegeven en de spieren van de onderste ledematen kunnen zachtjes gemasseerd worden in de richting van het hart.
Bij zonneslag houdt de patiënt helemaal op te zweten, moet hij wel veelvuldig urineren en stijgt eveneens de lichaamstemperatuur. Als niet wordt ingegrepen is het leven van de patiënt in gevaar. De lichaamstemperatuur moet zo snel mogelijk omlaag worden gebracht eventueel door koude afwassingen, alle kleding moet worden verwijderd en er moet voor gezorgd worden dat de luchtwegen van de patiënt vrij blijven door hem of haar eventueel op de zij te leggen.
Een koel bad is eveneens aan te bevelen, geen ijskoud bad! De arts zal nagaan of elektrolyten moeten worden aangevuld. In elk geval doe je geen kwaad met veel te drinken om de vochtbalans weer op peil te houden. En beslist de schaduw op te zoeken. Dat is trouwens altijd het verstandigst. We zijn geen zonnebloemen die de hele dag ons kopje naar de zon kunnen wenden.