De „r” zit bijna in de maand en dus… tijd voor vitamines. Maar hebben we deze extra vitamines echt nodig? Op onze rijke tafelen is eigenlijk geen gebrek, want het hele jaar door kunnen we allerlei verse groenten en vruchten in de winkels aantreffen. Ondervoeding is een ziekte die we reserveren voor landen van de derde wereld, voor plaatsen waar de bodem arm is of waar de bevolking niet vertrouwd is met moderne landbouwmethoden. Kunnen wij dan in ons over geïndustrialiseerde Westen, ook af te rekenen hebben met ondervoeding?
Toch is het zo, niet enkel in de winter, maar ook tijdens de rest van het jaar. Niet alleen onder jongeren die voor zichzelf willen instaan, alleen wonen en zich slecht verzorgen, ook onder volwassenen, deels te wijten aan onwetendheid, deels veroorzaakt door slecht samengestelde maaltijden, deels veroorzaakt door de leeftijd. Hoe spoor je ondervoeding op en wat doe je er aan?
Ondervoeding, jazeker!
In onze rijke landen leidt ondervoeding toch van langsom meer tot ernstige gevolgen. Niet als gevolg van gebrek aan voedsel, wel door verkeerde behandeling, bewaring en consumptie. Rokers en alcoholverslaafden zijn de eerste slachtoffers. Weinigen weten misschien dat rokers viermaal meer vitamine C nodig hebben dan niet-rokers, omdat tabaksrook deze vitamine viermaal vlugger verbrandt. Het is dus niet verwonderlijk dat rokers een tekort vertonen aan vitamine C, ondanks het feit dat hun basisvoedselpakket voldoende vitamine C volgens de internationale normen bevat. Ze mogen bovendien ook niet vergeten dat veel vitamines verloren gaan vanaf het moment dat deze producten geoogst worden. Allereerst door de tijd die verstrijkt tussen het oogsten en het consumeren. Verder geven sommige bewaarmethodes aanleiding tot sneller vitamineverlies. Vooral producten die in het licht worden bewaard, verliezen sneller hun vitamines. Ook groenten en vruchten die te klein worden versneden of geraspt, verliezen meer vitamines. Vitamines oxideren ook aan de lucht. Je moet dus alles licht- en luchtdicht verpakken als je lang de vitamines wil bewaren. Te lang koken is ook verantwoordelijk voor snelle afbraak van vitamines. Daarnaast eten veel patiënten op de verkeerde wijze: te veel ’s avonds, te weinig ’s morgens, te snel, uit het vuistje. De absorptie kan gestoord zijn. Daardoor hebben sommigen niet alleen te weinig vitamines, vaak ook te weinig ruwvezelstoffen, mineralen en oligo-elementen, terwijl de aanvoer van vetten en koolhydraten meestal te hoog ligt, vooral bij hen die in junkfoodtenten vaste klant zijn. Frieten, hamburgers en kaaskroketten behoren dus niet tot de ideale voeding van de patiënt die lang en gezond wil leven.
Ondanks de rijke tafelen van onze cultuur zijn er heel wat mensen met vitaminetekorten. Als je voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, zal je gezonder en gelukkiger zijn. Vooral verse vruchten bevatten veel vitamine C. Eet zo weinig mogelijk geraffineerde producten. Zo natuurlijk mogelijk is het parool.
Ben je risicopatiënt?
Niet alleen de wijze waarop men eet en drinkt, is bepalend voor vitaminetekorten, ook de leefwijze is daar voor een deel verantwoordelijk voor. Uit onderzoek blijkt dat door roken de hoeveelheid vitamine C in het bloed met ongeveer veertig percent vermindert, in vergelijking met niet-rokers die hetzelfde voedselpakket krijgen. Rokers verbranden hun vitamines veel sneller dan niet-rokers. De stofwisseling in hun lichaam verloopt veel sneller. Datzelfde fenomeen voltrekt zich ook met de vitamine A die wordt gevormd uit provitamine A. Ongeveer een kleine twintig percent minder bij rokers. Niet te verwonderen dat patiënten die ondanks hetzelfde dieet toch op een verschillende wijze reageren en een verschillende gezondheid hebben.
Wie ook te kampen kunnen hebben met tekorten zijn patiënten die te weinig eten, bepaalde vermageringskuren volgen of zich eenzijdig voeden. Een normale volwassen persoon moet tussen de 2000 en 2500 calorieën per dag gebruiken. Wie beneden de 1500 calorieën komt, loopt ernstig gevaar te moeten afrekenen met gebrekziekten. Omdat in dit dieet niet alleen minder calorieën voorkomen, maar ook minder eiwitten, vitaminen en mineralen, ontstaat gevaar voor de gezondheid. Een dieet volgen kan heel goed zijn, maar je moet je verstand gebruiken en deskundige raad inwinnen. Bovendien mag je niet om het even welke vermageringskuur volgen en ook niet om het even wanneer. De meeste vermageringskuren zijn trouwens gevaarlijk. Herinner U het Atkinsdieet waar een overvloed aan eiwitten op de duur kon zorgen voor ernstige stofwisselingsziekten, zowel aan hart en bloedsomloop, maar ook aan gewrichten en uiteindelijk leidde tot reumatische aandoeningen.
Opgepast met haastige hapjes
Er is een soort nieuwe eetcultuur ontstaan. Vooral kinderen en scholieren zijn er dol op, omdat het in de eerste plaats goedkoop is, beantwoordt aan hun smaak en ze met kameraadjes gemakkelijk zo’n fast foodtent kunnen binnenstappen. Het is als het ware het restaurant op hun niveau. Wat ze niet weten is dat lekker en gezond niet altijd samengaan. Veel schoolkinderen zijn daardoor pafferig en dik, maar missen toch de nodige energie en vooral het uithoudings- en concentratievermogen die broodnodig zijn om goed en langdurig te kunnen studeren. Hamburgers uit het vuistje op een toast, een zakje vette frieten, kaas als dessert of een ijsje en dat alles doorslikken met een coladrankje, is uiterst eenzijdig, te veel vet, te veel suiker en te veel cafeïne, terwijl de noodzakelijke vitamines, mineralen en voedingsvezels ontbreken. Bovendien verleren de jongeren daardoor grondig te kauwen, rustig te eten in een aangename omgeving en hebben ze geen weet meer van wat nodig is voor hun gezondheid.
Ouders zouden er beter aan doen hun kinderen belegde boterhammen mee te geven naar school in de plaats van hen wat zakgeld te geven waarmee ze in de stad kunnen gaan eten en junkfood aanschaffen waarvoor reclame wordt gemaakt op televisie en die de argeloosheid van de jeugd en de gemakzucht van de ouders misbruiken. Op die manier worden de jongeren trouwens ook langzaam voorbereid op een jachtig levensritme, waarin geen tijd en ruimte meer is om rustig te proeven van lekkere, gezonde en natuurlijk voortgebrachte en bereide spijzen.
Ook ouderen
Niet enkel rokers, en jonge personen die al hun energie uit het voedsel moeten halen om te groeien tot gezonde volwassenen moeten uitkijken met wat ze eten, ook volwassenen en ouderen vooral moeten hiermee bezig zijn. Naarmate mensen ouder worden verloopt het metabolisme trager en onvollediger. Ze nemen vanzelf minder mineralen en vitamines op. Ouderen hebben bovendien de neiging minder te gaan eten omdat ze minder beweging hebben dan jongere mensen, of omdat ze graag wat willen vermageren. Daardoor komt het alweer niet zelden tot gebreksverschijnselen. Tekort aan vitamines is een veel voorkomend probleem bij bejaarden. Vandaar dat sommige artsen voor hen overschakelen op een vitamine-therapie. Ook het feit dat velen eenzaam zijn en in hun eentje moeten eten, maakt dat ze minder eten. Ze vinden het niet zo belangrijk. Sommigen hebben daarenboven een slecht gebit, zodat het eten van gezonde spijzen zoals rauwe groenten, vruchten en volkorenproducten moeilijker wordt. In sommige gevallen komt daar ook nog eens een financieel probleem bij, zodat er zoveel oorzaken zijn waarom ouderen te kampen hebben met vitaminegebrek. Weer evenwichtig gaan eten en nadenken over het soort voedsel dat je koopt is dus de oplossing.
Alcoholisten lopen gevaar
Niet alleen roken vermindert de aanwezigheid van vitamines in het lichaam, ook alcohol heeft een funeste uitwerking op de vitaminebalans in het organisme. Vooral foliumzuur en de vitamine B6, B12 en C evenals magnesium en zink zijn in hun absorptie gestoord bij patiënten die alcohol gebruiken. Vandaar dat alcoholisten vaak ziek zijn, en meestal last hebben met het zenuwstelsel. Overmatig alcoholverbruik kan zelfs leiden tot bloedarmoede en andere bloedziekten. Het spreekt vanzelf dat de algemene gezondheidstoestand van de patiënt mee bepalend is voor de absorptie van vitamines. Iemand die last heeft van diarree en daar langdurig het slachtoffer van is, zal uiteindelijk ook vitaminegebrek hebben. Diarree moet dus goed worden verzorgd, anders ontstaan ernstige gebrekziekten. Laxeermiddelen kunnen bovendien ook alle in vet oplosbare vitamines elimineren via de stoelgang. Daardoor kan een tekort ontstaan aan vitamine A, D en E. Wie de pil neemt kan daarenboven ook last hebben van een gebrek aan vitamine B6 en foliumzuur.
Evenwichtig eten
Het spreekt vanzelf dat een evenwichtig voedselpatroon van belang is. Elk onevenwicht van het menu moet worden bestreden. Als je minder eet, of als je al eens moet afwijken van een normaal dieet, dan moet je er vooral voor zorgen toch voldoende vitamines en mineralen tot u te nemen. Als regel geldt dat je per dag aan elke maaltijd vruchten moet eten. Dat je minstens tweemaal per dag groenten gebruikt en dat je bij elke maaltijd volkorenproducten eet. Eet beslist ook bij elke maaltijd iets rauw, en snijdt of was de groenten en vruchten zo weinig mogelijk en zo kort mogelijk voor het gebruik. Op die manier loop je veel minder kans het slachtoffer te worden van een gebrekziekte.