De natuur is schitterend om zich te ontspannen op vakantie, maar kan ook gevaarlijk zijn, want mensen die een heel jaar door in de stad wonen en fijn aangelegde plantsoentjes doorkruisen om zich in het weekend te ontspannen zijn niet altijd bekend met de gevaren in bossen en velden. Die gevaren komen gewoonlijk niet van heel grote, maar wel van heel kleine beestjes, zoals de teken die verantwoordelijk zijn voor de ziekte van Lyme. Het is een klein insect dat zich in bossen en velden op de huid van wandelaars vastzet, zich vol zuigt met bloed maar ook verantwoordelijk is voor het overbrengen van spirocheet. De beet begint met een klein rood vlekje, maar als het niet wordt verzorgd komen, hart, longen, zenuwstelsel en zelfs het leven in gevaar. Een klein beestje, maar met grote vernielingskracht. Hoe herken je het en wat kun je eraan doen?
Teken zijn erg kleine beestjes, maar ze kunnen groot leed veroorzaken.
Nieuwe besmettingen met nieuw virus
Hoewel er thans meer over gesproken en geschreven wordt, is de Lyme-ziekte is geen nieuwe ziekte, ondanks het feit dat er wel nieuwe varianten opduiken en daar heeft de Europese gezondheidsraad dezer dagen voor gewaarschuwd. Het probleem duikt vooral op in Oost-Europa en Scandinavië. Het zijn teken die vooral bij schapen worden aangetroffen, maar ook op de mens kunnen overgaan en besmet zijn met het TBE-virus dat hersenontsteking en hersenvliesontsteking kan veroorzaken. Het probleem is dat de ziekte direct door de beet kan worden overgedragen.
Maar Lyme is al langer bekend.
Verlammingen
De ziekte van Lyme werd immers al in 1910 door een Zweeds dermatoloog Afzelius beschreven. Ruim tien jaar later beschreven twee Franse geneesheren een verlamming die door een tekenbeet of -steek werd veroorzaakt. Vanaf die tijd ontstond het vermoeden dat de ziekteverwekker een spiraalvormige bacterie was. In 1975 werd deze ziekte herontdekt naar aanleiding van een artritis-epidemie bij kinderen en volwassenen in de Noord-Amerikaanse stad Lyme in de staat Connecticut. De gevallen traden in groep op en verschenen tijdens het zomerseizoen in zeer bosrijke streken Saint-Girons en Baranton.
Thans komt de Lyme-ziekte in heel Europa voor tot Groot-Brittannië en het zuiden van Scandinavië. We vinden haar ook in Rusland, China, Japan en de Verenigde Staten terug. Sinds het begin van de jaren ’80 neemt de ziekte beduidend toe.
Ook bij ons, misschien in je eigen tuin
Ook in België is de ziekte endemisch: jaarlijks worden meer dan 500 nieuwe gevallen van typische borreliose beschreven. Ongetwijfeld vallen er ook heel wat slachtoffers die niet het besef van hun probleem hebben.
De teek die in ons land voorkomt en de bacterie via het speeksel van het dier overbrengt, is de Ixodes ricinus. Deze teek heeft een doorsnede van 2-3 mm. Nadat hij zich met bloed heeft vol gezogen, heeft hij zelfs een doorsnede van 1 cm. De teek heeft een levenscyclus van 2 jaar. Eén keer per 2 à 5 dagen moeten ze zich voeden met bloed van mens of dier.
Vooral nimfen en volwassen diertjes kunnen besmettelijk zijn en dus de bacterie overbrengen. Men schat dat gemiddeld 20 percent van alle teken besmet zijn met de bacterie. De teken zijn actief van april tot oktober. Ze houden zich op in bos- en duingebieden, hangen aan grashelmen, twijgen en bladeren laten zich meevoeren door passanten en kruipen dan tot ze een plek vinden waar de huid niet al te dik is, zodat ze makkelijk een bloedvat kunnen bereiken.
Ook op dieren
De primaire gastheer (en dus infectiebron) voor de teek zijn kleine knaagdieren bijv. muizen. De teken kunnen echter de spirocheet overbrengen op grotere dieren bijv. reeën, schapen, paarden, vogels en dus ook de mens.
Gebleken is dat veel mensen antistoffen tegen de spirocheet bezitten. Ze hebben dus contact gehad met de bacterie. Men schat dat slechts 2 à 3 percent van de besmette personen echt de ziekteverschijnselen krijgt.
Door haar ernst en de uitbreiding, wordt het evenwel een zorgwekkende ziekte en verdient de volle aandacht van alle artsen en iedereen die met patiënten in contact staan. Ze vormt een bedreiging voor al wie in het bos wandelt.
In Frankrijk werd ze reeds in 1988 als beroepsziekte van landbouwers erkend. Haar ernstige articulaire en neurologische verwikkelingen maken haar soms moeilijk te diagnosticeren.
Deze ziekte is nagenoeg altijd te genezen op voorwaarde dat ze in het beginstadium met antibiotica wordt behandeld.
Hoe evolueert besmetting?
De infectie, die vooral een zomer- en herfstziekte is, kan mensen van alle leeftijden treffen. Toch slaat ze vooral toe bij jonge volwassenen, meer bepaald bij jongeren die met een jeugdbeweging op kamp gaan en bij bosarbeiders of ecologen, dus groepen die vaker in bossen vertoeven. Wie wandelingen houdt buiten de bospaden loopt dus een risico de ziekte op te lopen.
De steek doet meestal geen pijn. Daarom is het aangeraden om na een wandeling in een besmet milieu zijn lichaam zorgvuldig op de aanwezigheid van teken te onderzoeken of te laten onderzoeken en ze snel te verwijderen. Zit er een teek op de huid, dan kan men het best met een speciale tekentang het insect verwijderen. Begin niet met ether, of met een vlam of een sigaret. Knijp ook niet of verwijder de teek ook niet met de vingers. De teek zou schrikken en meteen zijn gevaarlijke inhoud in je bloedbaan injecteren.
Een tekentang is het enige doeltreffende en veilige middel en die kun je gemakkelijk aanschaffen bij de apotheker.
Je moet de tang zo dicht mogelijk op de huid zetten, de tang dicht doen en een constante druk uitoefenen tijdens het uittrekken. In sommige gevallen kunnen draaibewegingen dit vergemakkelijken. Er zijn speciale tangetjes te koop in apotheken zijn er om de teek met zo weinig mogelijk risico te verwijderen. Knijp je te hard op de teek, dan kan hij de besmette inhoud van zijn lijf in je huid leegspuiten en zo loop je kans besmet te worden met de ziekte van Lyme.
Hoe langer de teek op de huid blijft zitten, hoe groter het infectierisico wordt. Naar schatting is er een contactduur van 12 tot 24 uur nodig om de teek in staat te stellen de spirocheten in de huid over te brengen.
De teek is dus de frequentste overbrenger van de ziekte, maar ook larven en nimfen kunnen bijdragen tot de infectie.
Maar je moet ook je huisdieren die mee op wandel waren (honden) controleren op teken. Want de huisdieren kun jou nadien ook besmetten. Wie schapen heeft moet tegenwoordig beducht zijn op de nieuwe variant die een gevaarlijk virus overbrengt.
Wordt voortgezet.