Onvermijdelijk wordt het zomer en daar hebben we nu al een klein voorsmaakje van: temperaturen van boven de dertig graden op sommige plaatsen in ons land. Heerlijk, zul je zeggen en dat is het ook, want na de grijze en soms miezerige weken van de voorbije tijd, inclusief watervallen van regen uit de hemel werd het voor sommigen tijd voor wat zomerse dagen. Die zijn er nu en er beloven er nog te komen. Dat is heerlijk voor het gemoed, prachtig voor wie buiten aan het werk moet, schitterend voor de vooruitzichten op een zonnige vakantie, maar het is tegelijk toch ook een waarschuwing: “val niet droog”, want dan stopt het.
Het is net als met een voertuig: zonder brandstof lukt het niet of voor de plantengroei: als er niet voldoende water wordt aangeboden is het gedaan met de groei en vaak leidt dat tot het afsterven van de plant. Dat is ook zo met mens en dier en beslist ook met onze gezondheid. Het lichaam moet gehydrateerd worden. Het is net als met een batterij: als er geen elektrolyt, geen vloeistof in zit kan de batterij geen energie leveren.
Maar in ons lichaam verlopen nog meer processen stroef als er niet voldoende gedronken wordt en dat wordt op warme dagen nogal eens verwaarloosd.
Op hete dagen moet je absoluut meer water drinken, anders dreigt levensgevaar, vooral voor kinderen en oudere mensen.
Geen dorstreflex
Je merkt het verschil: kinderen zitten voortdurend “aan de fles”, water of frisdrank, terwijl volwassenen en zeker oudere mensen er amper toe komen om regelmatig te drinken. Dat is gemakkelijk te verklaren, want kinderen hebben nog een uitstekende dorstreflex, ze hebben voortdurend trek in drank, terwijl bij het verouderen de dorstreflex vermindert en zelfs wegvalt. Als je tegen een oudere persoon zegt dat die meer moet drinken, krijg je vaak als antwoord “ik heb geen dorst”. Dorst is een noodsignaal. Dat betekent dat op dat moment het lichaam, de cellen al gedehydrateerd zijn, oftewel een tekort aan vocht vertonen. Daardoor veranderen een paar lichaamsfuncties. Men houdt er rekening mee dat quasi één derde van de oudere mensen te kampen heeft met een dehydratatie, met andere woorden dat ze “uitgedroogd” zijn. Ze hebben geen dorstreflex en dus drinken ze niet. Je ziet dat ook aan hun huid: erg gerimpeld!
Dat kan ook fataal aflopen. Herinner je dat bij een vorige hittegolf de overheid opgeroepen had om oudere personen, grootouders en ook kleine kinderen in de gaten te houden en hen te verplichten meer te drinken. Voor ouderen werd de raad gegeven ’s morgens een aantal flessen water klaar te zetten en die moeten ze in de loop van de dag opdrinken en ’s avonds moest het bewijs geleverd zijn: de flessen moesten leeg.
Tragisch voor kleine kinderen
Voor kleine kinderen kan het nog sneller fataal aflopen. Zuigelingen en heel jonge kinderen kunnen snel in coma gaan en overlijden als ze in de hitte niet voldoende water drinken. Herinner je baby’s die elk jaar in een bloedhete auto achtergelaten worden en na korte tijd kunnen overlijden door oververhitting en gebrek aan water. Zelfs omstaanders of de politie hebben al ruiten van voertuigen moeten inslaan om een baby te “bevrijden” die al tekenen van uitdroging vertoonde omdat ouders “vergeten” waren dat hun baby nog in de wagen was achtergebleven terwijl ze aan het winkelen of aan het werken waren. Ze waren zich meestal van geen kwaad bewust. Maar uitdroging is zowel voor jonge kinderen als voor ouderen levensgevaarlijk.
Hoe merk je het?
In extreme gevallen moet de persoon die gedehydrateerd is naar het ziekenhuis om meteen via een infuus weer voldoende vocht te krijgen zodat een aantal vitale functies niet in het gedrang komen.
Volgende gedragingen zijn een voorteken dat het lichaam dringend een watertekort heeft:
- Gebrek aan alertheid en concentratie
- Slecht riekende adem
- Sterke drang om iets zoets te eten of te drinken
- Sterke vermoeidheid
- Duizeligheid
- Verward spreken
- Rode kleur in het gezicht
- Kortademigheid
- Rillingen
- Moeite met de coördinatie en bewegen.
- Hartkloppingen
- Veranderingen in de bloeddruk.
Uiteraard zijn een aantal van deze tekenen niet van toepassing op baby’s en kleine kinderen. Trouwens door oververhitting kunnen ze ook koorts maken en dat kan gauw fataal aflopen. Laat een kind dus nooit alleen in een heet voertuig achter. En als je met kinderen op vakantie vertrekt met de wagen wees dan alert, laat hen regelmatig uitstappen en drinken, want de signalen die ze geven, kunnen gemakkelijk verward worden met ongeduld en verveling omdat ze nog niet op de vakantiebestemming zijn.
Je moet ook dubbel uitkijken als iemand moet braken of diarree heeft, dan is de waterreserve in het lichaam nog sneller uitgeput. Daardoor raakt de persoon in kwestie ook zelf uitgeput.
Water is belangrijk
Onze aarde “de blauwe planeet” leeft en kan laten leven dankzij water. Dat is een unicum in het universum. Zonder water is hier geen leven mogelijk zoals we het kennen: planten, dieren en mensen. Ook voor het lichaam is dat essentieel omdat ongeveer zeventig percent van het lichaam en de cellen uit water bestaat. Voor het bloed zelf is dat nog meer: ruim 85 à 90 percent van het bloedvolume is water. Zelfs je botten zijn een kwart water en de hersenen zelfs voor driekwart.
Je kunt al raden wat er gebeurt als je niet voldoende drinkt: de huid schrompelt, het hart en de bloedvaten kunnen niet naar behoren werken, de nieren hebben geen vloeistof meer om toxines af te voeren en er kunnen nierstenen ontstaan, zelfs het risico op blaas- en darmkanker wordt groter als je niet voldoende drinkt.
Als je een hartziekte krijgt of een beroerte dan is de kans dat het fataal afloopt 54 percent groter als je niet voldoende vocht hebt. Vandaar dat bij vrouwen de problemen zoals hartinfarct en kanker ernstiger zijn omdat ze veel minder drinken dan mannen… water welteverstaan, en geen alcohol, want dat dehydrateert het lichaam nog meer.
Water is ook belangrijk voor de lichaamstemperatuur. Vandaar dat iemand die gedehydrateerd is koorts maakt. Daardoor vermindert het watergehalte nog meer en de patiënt belandt in een vicieuze cirkel, in ernstige gevallen zelfs in coma. Iemand die te weinig drinkt verliest ook zijn focus, concentratie en alertheid.
Onderzoek in de USA heeft aangetoond dat iemand die te weinig water drinkt dubbel zoveel verkeersfouten maakt en ongelukken veroorzaakt dan iemand die voldoende gehydrateerd is. De kans op een plots hartfalen aan het stuur of een beroerte is ook tweemaal zo groot.
Uit onderzoek aan de Harvard-universiteit blijkt dat wie zijn hele leven voldoende water heeft gedronken een derde minder kans heeft het slachtoffer te worden van een hartinfarct of beroerte. Want het hersenvolume neemt ook af als het lichaam gedehydrateerd is, tegelijk verandert de viscositeit van het bloed, het wordt dikker en dus kan het gemakkelijker tot bloedklonters en tot fatale afsluiting in de bloedvaten komen.
Aan de universiteit van Nieuw-Zeeland is onderzoek gedaan bij sporters. De groep die te weinig dronk kreeg een hogere pols, een gewijzigde bloeddruk en was sneller moe en uitgeput. De groep die voldoende water dronk had een groter uithoudingsvermogen en het hart moest geen extra inspanning leveren.
Het kan zelfs zo extreem gaan dat als je te weinig drinkt, je bij het plots opstaan flauw kunt vallen.
Het kan snel gaan
Het is niet voldoende van te denken “ik drink straks wel als ik thuiskom”. De uitdroging kan heel snel gaan en de fysieke reacties ook. Als er nog maar één percent te kort is aan water, kan dat al resulteren in een verhoging van de lichaamstemperatuur, een verlies van alertheid, verwardheid, coördinatieproblemen en emotionele problemen. Een eerste teken is als de urine zeer donker wordt. Dan is het de hoogste tijd om in te grijpen. Want dehydratatie is een serieuze zaak. Mensen reageren dan soms heftig, of ook te weinig of niet meer: het kan hen niet meer schelen.
Dat is een teken dat moet ingegrepen worden. In de schaduw brengen, veel water drinken en rustig blijven en een arts ontbieden.
Hoeveel moet je drinken?
Het ligt eraan hoe warm het is, wat voor werk je doet. Iemand die de marathon loopt moet veel meer drinken, maar er moeten ook elektrolyten worden aan toegevoegd omdat door het zweet heel veel mineralen verloren gaan. Ook werkers buiten in de hitte moeten daar rekening mee houden. In het American Journal of Physiology verscheen daarover een wetenschappelijk rapport. Er is geen eenduidig wetenschappelijk antwoord, maar een gemiddelde is wel 2 liter per dag en op hete dagen nog meer. Alcohol geldt niet als aanbrenger van vocht, wel in tegendeel. Een kenmerk dat je te weinig drinkt, is de kleur van de urine: strogeel is normaal, alles wat donkerder is, betekent dat je te weinig drinkt. Slaperigheid, korte ademhaling, verstopping, gelden ook als waarschuwing.
Maak er een gewoonte van en zet ’s morgens een aantal flessen met drinkwater klaar. Kruidenthee en soep gelden ook om de hoeveelheid vocht aan te vullen. Maar hou vooral kinderen en oudere mensen in de gaten, want hun leven kan in gevaar komen als ze te weinig drinken.