Er wordt vaak heel luchtig gedaan over het gebruik van hormonen. Zelfs om te slapen wordt door sommige artsen heel gemakkelijk het melatoninehormoon voorgeschreven. Dat is nu nog het minste probleem van al, maar hormonen lijken voor veel mensen een soort wonderpoeder of -middel dat op miraculeuze wijze alle problemen kan oplossen. Dat dacht men vroeger ook, maar heel veel mensen zelfs tot in de vier en vijfde generatie dragen er nog altijd de gevolgen van. Het best bekende probleem was dat van het DES-hormoon.
Wie leerling-tovenaar speelt met onbekende krachten van de natuur, wordt door de natuur afgestraft.
Niets is erger voor een vrouw dan een kind te verliezen, zelfs al is dat ongeboren. En dus probeerde de geneeskunde hulp te bieden. Het mirakelmiddel was gevonden: DES of diëthylstilbestrol. Miljoenen vrouwen werden er mee behandeld. Hun aantal wordt in ons land op ongeveer 200.000 geschat tussen het einde van de tweede wereldoorlog en 1977 waarvan de helft in het Vlaamse landsgedeelte.
Ernstige gevolgen
Vijftig jaar geleden werden de laatste vrouwen behandeld met DES tegen dreigend miskraam of tegen vroeggeboorte. Ze waren gelukkig, tot bleek dat er jaren later ernstige gevolgen opdoken, zelfs in de tweede en derde generatie: KANKER. Nu nog zijn er dochters van DES-moeders die rondlopen met de schrik voor borstkanker en baarmoederhalskanker. En niet enkel meisjes liepen gevaar, ook jongens kregen problemen met de ontwikkeling van de geslachtsorganen. Het mirakel bleek een vloek, een tijdbom waarvan men niet wist hoe en waarmee ze kon worden ontmijnd.
Nog maar eens bleek de leerling-tovenaar niet opgewassen tegen de wijsheid van de natuur.
Wereldprobleem
Wereldwijd zijn er miljoenen slachtoffers en het fenomeen blijkt groter te zijn dan enkel een verhoogd risico op kanker.
Een bioloog gespecialiseerd in hormonale processen legt uit waarom.
„Men ging aanvankelijk uit van een empirische vaststelling. Een Amerikaans onderzoeker en gynaecoloog had in 1940 bemerkt dat als een vrouw te maken kreeg met een vroeggeboorte of miskraam, er tegelijk een daling van het oestrogeengehalte kon worden vastgesteld.
De conclusie lag voor de hand en dus kreeg deze vrouw hormonen toegediend: het fameuze DES of diëthylstilbestrol, een oestrogeen of vrouwelijk hormoon, dat maakte dat de natuurlijke oestrogeenproductie van de vrouw werd verhoogd, in de hoop dat dit de kans op herhaling van het miskraam zou verminderen.
Dat bleek echter niet het geval. Integendeel, want er doken ernstige problemen op. Ook in Nederland werden dezelfde moeilijkheden ondervonden. De stof is naar schatting voorgeschreven aan tussen 189.000 en 378.000 Nederlandse zwangere vrouwen.”
Rampzalige gewoonte
Het werd een gewoonte in de gynaecologische praktijk om DES toe te dienen aan vrouwen die problemen hadden tijdens de zwangerschap, tot men in de jaren 70 door grondig onderzoek tot de conclusie kwam dat het middel niet enkel inefficiënt was bij miskramen maar tot overmaat van ramp bij deze vrouwen aanleiding gaf tot een stijging van borstkanker op latere leeftijd.
Vanaf de leeftijd van veertig stelde men zelfs een 2,5 maal hogere incidentie van borstkanker vast in vergelijking met de normale controlegroep.
Daarmee hield het probleem niet op, want ook de volgende generatie werd met een enorme dreiging belast. Bij de DES-dochters ontstonden er afwijkingen van de vrouwelijke geslachtsorganen terwijl ze zeldzame vormen van vaginakanker ontwikkelden. Irreversibele kankers, onomkeerbaar dus. Voor de slachtoffers van deze rampzalige fout bleef maar één oplossing over: alle tumorweefsel verwijderen evenals de eierstokken, want ook die waren dikwijls aangetast.
Erfelijk probleem
Nooit tevoren was in de geschiedenis van de geneeskunde een ramp van een dergelijk formaat opgetreden die de volgende en ook de derde generatie en zelfs de vierde generatie zou belasten met een onomkeerbaar probleem. We kenden wel al het softenondrama, maar de omvang van deze schade bleek meteen na de geboorte, terwijl zich met DES een onzichtbaar drama op termijn ontwikkelde en vooral de meisjes of jonge vrouwen in hun jong volwassenheid trof, die zich al volkomen bewust waren van het gevaar dat ze hun verder leven zouden meedragen.
Hoe kan een moeder die het DES-hormoon slikt haar dochter soms tientallen jaren later met zo’n probleem belasten?
We vroegen het een bioloog.
“Om dat te kunnen verklaren moet je eigenlijk weten wat hormonen voor het lichaam betekenen en wat hun commando in het organisme veroorzaakt. Er zijn twee mogelijkheden.
Ofwel kan het kind worden geboren terwijl dit het DES-hormoon als foetus heeft overgenomen ofwel heeft het DES-hormoon gen-defecten veroorzaakt.
Niet moeilijk om begrijpen dus, dat de schade niet eindigt bij de tweede generatie.
We hebben nu al kunnen vaststellen dat ook de derde generatie geconfronteerd wordt met pathologieën, vooral onvruchtbaarheid.
Hoe ver kunnen deze problemen zich uitstrekken?
„Het is onmogelijk het juiste cijfer te achterhalen. Zelfs de vermoedelijke waarden zijn al schrikwekkend genoeg. Tussen 1938 en 1971 werden naar alle waarschijnlijkheid tussen de 5 en de 10 miljoen vrouwen met DES behandeld. In Nederland en België wellicht meer dan 400.000.
Bovendien moet je er rekening mee houden dat het DES-hormoon in de USA nog altijd gebruikt wordt bij de veeteelt, het is een „dankbare” methode om de dieren op te fokken.
Dat betekent ook dat wie uit Amerika geïmporteerd vlees eet, een product verorbert waarin mogelijks DES-hormoon als residu aanwezig is.”
Bedreiging
In 1999 meldde de Zwitserse veterinaire keuringsdienst dat in 7 van de 26 gecontroleerde stalen uit de USA gecontroleerd vlees, sporen van DES werden gevonden.
Het hoeft ons dus niet te verwonderen dat een recente studie van de Evironmental Working Group (studie van het Amerikaanse Rode Kruis dat zich bezighoudt met de controle van bloedstalen) aantoont dat in het navelstrengbloed van pasgeboren baby’s niet minder dan 287 contaminanten of vervuilende stoffen, inclusief kwik, brandvertragers, pesticiden, teflon aanwezig zijn. Van de 287 gedetecteerde producten in het navelstrengbloed weten we dat er 217 toxisch zijn voor de hersenen of het zenuwstelsel en 180 veroorzaken kanker bij mens of dier en 208 veroorzaken geboortedefecten of abnormale ontwikkeling bij dierproeven. DES-hormonen behoren tot deze gevaarlijke contaminanten.”
Specifieke gevaren van DES-hormoon op termijn
Bij DES-dochters konden vaginale kankers worden vastgesteld rond de leeftijd van 20 jaar. Men merkte dat deze piek zich voordeed rond hun 20ste jaar, terwijl vrouwen van boven de 40 zelfs 2,5 maal meer kans hadden op borstkanker.
Deze meisjes hebben ook een tweemaal hoger risico om onvruchtbaar te zijn dan de controlegroep en bovendien lopen ze bij een eventuele zwangerschap een verhoogd risico op premature geboorte of miskraam. Maar ook voor jongens kwamen de risico’s en gevaren pas later aan het licht.
Daarover meer in een volgende bijdrage.