Dat is de hamvraag en het is voor veel ouders niet gemakkelijk om die te beantwoorden. Gezond denken, gezond leven, zich gezond gedragen, zijn de belangrijkste elementen die moeten aangeleerd worden.
Kinderen moeten opgevoed worden door begripvolle ouders, in een gezellig en harmonisch gezin. Ze moeten op hun ritme leren wat goed voor hen is en daarin speelt gezond voedsel ook een belangrijke rol.
Gezond leven begint eigenlijk aan tafel. We kennen de klassieke uitdrukking heel goed: “we graven ons graf met de tanden”. Een volkse uitdrukking om te onderstrepen dat gezond voedsel wel degelijk invloed heeft op onze gezondheid. Hart- en vaatzieken, kanker, diabetes, reuma, het heeft allemaal wel te maken met de wijze waarop we ons voeden. Uiteraard heeft ons DNA een aardig woordje mee te spreken, maar het voedsel en onze leefwijze hebben alleszins het laatste woord. Transvet, oververzuring, te veel geraffineerde koolhydraten, onvoldoende vezels, te veel eiwitten, te weinig vitamines en mineralen, junkfood, te veel zout, te veel scherpe kruiden, roken, alcohol, sedentair leven en stress… het heeft allemaal invloed. Hoe leg je dat aan je kinderen uit? Het begint allemaal met informatie en overtuiging. Dat betekent ook dat je zelf moet overtuigd zijn vooraleer je je kinderen kunt overtuigen.
Eten, ja maar…
Wat is dat de opdracht? Het begint aan tafel, maar de aanleiding komt toch van de weegschaal, zelfs vooraleer er ongemakken opvallen. Vermageren lijkt eenvoudiger dan gezegd, maar zonder honger te moeten lijden, toch alle noodzakelijke vitale stoffen op je bord te krijgen en dan nog iets lekkers te hebben is er toch wat begeleiding nodig. Gezond vermageren is trouwens niet enkel een kwestie van calorieën tellen. Het komt er ook op aan die stoffen te kiezen die een hoge voedingswaarde hebben, maar tegelijk een lage lading geven. Als ze dan nog lekker klaar gemaakt zijn, is dat een mooi toetje op de koop toe.
Gezond koken
Koken is trouwens niet enkel een zaak van huisvrouwen, ook heel wat mannen houden van koken en zelfs kinderen kunnen leren omgaan met voeding. Vandaar dat het niet verkeerd is aandacht te schenken aan de kookpot waarin door kinderen wordt geroerd. Heel wat tv-koks hebben er zelfs een apart programma over. En kookboeken voor kinderen bestaan er voldoende.
Elke moeder kan hen vertrouwd maken met eenvoudige recepten, leren hoe ze voedsel moeten voorbereiden vooraleer het in de kookpot kan, leren wat hygiëne is en hoe ze problemen moeten vermijden. Kinderen die op die manier in de keuken evolueren, zijn echt gelukkig als ze hun zelfgemaakte recepten kunnen proeven. Zelf iets creëren dat nadien ook door anderen wordt gesmaakt en gewaardeerd geeft hen dubbel plezier.
Bovendien zijn er lessen voor het leven uit te trekken, want spelenderwijs een menu leren samenstellen en kennis krijgen van vitamines, weten wat eiwitten zijn, hoe je moet omgaan met gezonde vetten en hoe je heel gezonde dessertjes kunt klaar maken, geeft toch wel een basis om later ook verantwoord om te gaan met voedsel.
De basis
Jong geleerd is oud gedaan. Een heel bekend spreekwoord. Dat geldt ook voor gezond voedsel. Als je de kinderen van in de jeugd leert wat voedsel voor hen betekent, hoe ze gezond kunnen blijven en hoe ze dat voedsel kunnen bereiden, dan hebben ze niet één stap, maar mijlen voorsprong op alle anderen.
Eigenlijk wordt de basis van de gezondheid op latere leeftijd al gelegd van in de jeugd. Wie zijn kinderen gezonde principes bijbrengt en ze toepast aan tafel heeft meer kans op succes. Als de kinderen dan zelf kunnen uitvoeren, voorbereiden en eten, wat ze hebben geleerd, blijft het bij hen zeker lang hangen en maak je kans dat het toegepast wordt in heel het verder leven.
Levensvragen
Dat geldt niet enkel aan tafel, in de keuken, gaat niet enkel over voedsel, maar over alle facetten van het leven. Kinderen stellen trouwens veel vragen. Verstandige ouders geven er antwoord op, een kans te meer voor de kinderen om logisch te leren denken, tenminste als de ouders ook logische antwoorden geven.
Soms horen minder plezierige dingen ook tot de ervaringen van het leven. Probeer maar aan een kind van vijf à zes jaar uit te leggen waarom het ene kind gezond wordt geboren en het andere ziek is en blijft. Of waarom de uiterlijke kenmerken verschillend zijn.
Veel vragen worden gemakkelijker gesteld, dan dat de ouders er een logisch en verstandig antwoord op vinden.
Het is niet verkeerd te zeggen: ”ik weet het ook niet, maar ik zal het opzoeken”. Dat stelt het kind gerust. Het is niet gemakkelijk om uit te leggen wat de invloed van de genetica is op de gestalte wat het DNA te maken heeft met gezondheid en daarbij ook nog eens de invloed van beweging, stress, en voeding te betrekken en waarom dat voor het latere leven ook belangrijk is.
Geen leugens
Je kan aan zo’n kind geen leugens vertellen, want dat wreekt zich later toch. Maar je moet ook wel een aanvaardbare en juiste uitleg geven die het kind kan begrijpen. Veel ouders hebben het er lastig mee, voor de ouders is het ook een hele opgave om dit te aanvaarden.
Leg aan een ziek kind of aan de zusjes en broertjes, maar eens uit hoe komt het dat het lot precies bij hen toesloeg, hoe moeten zij het verwerken, hoe moeten ze omgaan met de vertwijfeling, wat heeft het gekost vooraleer ze het verwerkt hebben, welk proces is eraan voorafgegaan en hoe zullen ze hun verder leven oriënteren naar de problemen. Leren omgaan met problemen is een belangrijke lesopdracht voor ouders, t.o.v. hun kinderen.
Sommige dingen zijn makkelijker te begrijpen dan andere: bijvoorbeeld dat een hete kookplaat of een hete drank niet prettig is, maar ook schade kan veroorzaken.
Daarom is het altijd goed dat de ouders uitleg geven bij de gevaren en het kind ook confronteren met de risico’s.
Als kinderen echt te klein zijn om dingen te begrijpen en het risico in te schatten, moeten ouders vooral alles met omzichtigheid en voorzichtig hanteren. Bijvoorbeeld dat een steelpan nooit buiten het kookfornuis mag uitsteken, want een klein kind beseft niet dat zijn nieuwsgierigheid kan bestraf worden met ernstige brandwonden. Hoeveel jonge kinderen zijn op die manier niet in een brandwondencentrum beland.
Het is belangrijk dat de ouders hierin consequent zijn. Als raadgevingen, opmerkingen, vingerwijzingen tegenover de kinderen, afwijken van het eigen gedrag dan zal dat de kinderen zeker opvallen en het hen moeilijker maken ook consequent te handelen.
Een kind, zelfs niet tijdens de puberteit, is in staat om oorzaak en gevolg te onderscheiden. De prefrontale cortex is niet volgroeid, de hersenen zijn nog niet in staat om de gevolgen van hun daden vooraf in te schatten.
Vandaar dat jongeren, tot diep in de puberteit risicovol gedrag vertonen. Ze springen in een gracht zonder te beseffen dat de diepte, de kwaliteit van het water, de omgeving hen parten kan spelen en henzelf en anderen eventueel kan verwonden of zelfs het leven kan kosten.
Daar speelt de opvoeding een belangrijke rol in. Leraars en opvoeders worden daardoor ook van langsom meer geconfronteerd met probleemkinderen, omdat de ouders ook zelf het probleem vormen.
Vandaar: vechtpartijen, messentrekken, roekeloos gedrag, druggebruik enzovoort.
De ouders hebben het niet gemakkelijk, de scholen ook niet. Dat is een van de redenen waarom veel leraars en leraressen afhaken en vroegtijdig de “job van hun leven” verlaten.
Dat los je niet in een oogwenk op. Het begint bij de ouders, aan tafel, met goed voedsel en vooral aandacht voor de kinderen die moeten opgevoed worden.
De zogenaamde vrije opvoeding, waarbij kinderen alle vrijheid gegeven wordt om zelf te beslissen, mondt in de meeste gevallen uit in tragedies: vriendjes en vriendinnetjes worden om raad gevraagd, de groepsdruk is bepalend, er is kopiegedrag en de ouders staan nadien voor een onoverkomelijke hindernis, net als leraars en opvoeders op school.
Als de overtuiging van het belang van hoe je kinderen opvoedt verdwijnt, dan verdwijnt ook het perspectief op een mooi leven en een prettige maatschappij. En dat is het laatste wat ouders die het goed menen, willen voor de toekomst van hun kinderen.