Het is weer warm en in sommige delen van het land echt heet, subtropisch zelfs. Dat heeft zijn goeie kanten, maar het houdt ook risico’s in. En zoals het hier meestal gebeurt: het duurt nooit lang waardoor we snel verleren of vergeten hoe er mee om te gaan. Want door de hitte koelen we moeilijker af enerzijds en anderzijds zijn we dol op warm weer en de zon, want we zien ze niet al te veel in dit grijze landje. Dus, hup de zon in, met alle gevolgen vandien: verbranding, hitteslag, pijnlijke huid en natuurlijk ook dorst vanwege de warmte.
Dorst is een natuurlijke reflex die aantoont dat we eigenlijk al gedehydrateerd zijn, dus te weinig vocht in de cellen hebben en dan moet je drinken, veel drinken. Hoe warmer, des te meer moet je drinken en beslist ook als je fysieke inspanningen doet, maar die worden afgeraden als het niet echt nodig is. Kijk naar zuiderse volkeren: ze houden ’s namiddags tijdens de grote hitte van de dag een siësta en dat is verstandig. Op die manier vermijden ze ook de risico’s die aan te heftige en langdurige zonbeschijning verbonden zijn, want hou goed in gedachten dat huidkanker de snelst toenemende vorm van kanker is en zich vooral bij de generatie van de babyboomers manifesteert.
Bij hete dagen is het van zeer groot belang voldoende te drinken. Ijskoude dranken geven wel een tijdelijk comfort, maar je krijgt het er nadien warmer van. Beter is warme thee of soep.
Afkoelen bij hitte?
Op hete dagen vraag je niets liever dan te kunnen afkoelen. In Rome springen ze zelfs met kleren en al in een fontein om toch wat comfort te hebben. Intussen is het op sommige plaatsen in de stad verboden, uit eerbied voor de oudheid en de kunstwerken. Water is niet enkel rustgevend, het geeft ook verkoeling, tenzij het om heel warm water gaat natuurlijk. Zelfs een warm bad heeft wel geen verkoeling, maar het is aangenaam, het doet zweten en verschaft comfort, een soort pampering.
Dat doet ook een koude douche en een ijskoud drankje als het heet is, maar is dat wel aan te raden en verstandig? Hetzelfde effect verkrijg je na het eten van een ijsje. Het is verfrissend en aangenaam in de mond. Het zoete en romige aspect maakt het dubbel leuk en lekker omdat er ook het serotonine-effect bijkomt, het beloningshormoon. Vervelend is wel dat je na het eten van het verkoelende en verfrissende ijsje nog meer dorst krijgt en warm. Het afkoelende effect is van korte duur. Het ijsje koelt de mond, de tong, het verhemelte wel af, maar de andere organen blijven warmte pompen in de afgekoelde organen en je krijgt er nog meer warm van.
En koude drank dan?
Hetzelfde gebeurt met een koude drank, een ijsgekoeld biertje, een ijsthee, een glas cola waar een paar blokjes ijs de temperatuur laag houden. Het lichaam voelt de ijskoude drank wel als aangenaam, maar tegelijk registreert het dat er een lokale afkoeling is, doordat de bloedsomloop ter plekke vertraagt. Er volgen twee reacties: enerzijds gaat door de afkoeling het bloed minder snel stromen waardoor de warmte niet zo gemakkelijk wordt afgevoerd en tegelijk reageert het lichaam door de bloedvaten open te zetten zodat er meer bloed kan worden aangevoerd om de lokale afkoeling te herstellen. Gevolg: nadat je een korte tijd genoten hebt van de verkoeling, ga je dubbel zweten en nog meer warmte genereren. Het verkoelende effect is tenietgedaan, integendeel zelfs, je krijgt het er nog warmer van.
Thermoregulatie
We kunnen wat leren van de bedoeïenen in de woestijn. Ze zitten onder hun tentzeil om zich af te schermen van de zonnestralen, maar de hitte blijft onder het doek hangen. Wat doen ze om het klimaat draaglijker te maken? Ze drinken warme thee en ze zweten veel minder dan wij met ons ijsje of het ijsgekoelde water of frisdrank. Dat komt omdat we warmbloedig zijn en het lichaam aan thermoregulatie doet. Dat betekent dat ongeacht de omgevingstemperatuur, de buitentemperatuur, de duik in het zwembad, het liggen op het strand of het hard werken in de zonneschijn, het lichaam er toch voor zorgt dat de lichaamstemperatuur constant blijft. Dat is belangrijk omdat ons metabolisme een constante temperatuur nodig heeft om te kunnen functioneren: van de spijsvertering tot lever, hart en nieren. Als die organen te fel zouden afkoelen dan gaan ze minder goed functioneren, zelfs stilvallen. Denk aan iemand die door het ijs schiet in de winter: de overlevingskansen zijn erg beperkt totdat de vitale organen uitvallen.
Drinken is een noodzaak
Het omgekeerde is ook gevaarlijk, want het lichaam mag niet oververhit geraken. Dat gebeurt enkel in extreme omstandigheden zoals langdurig onbeweeglijk in de blakende zon gaan liggen, of hard werken en presteren tijdens de hitte van de dag. Door een hitteslag kan de bloedsomloop en de hersenfunctie in het gedrang komen. De patiënt kan bewusteloos geraken en moet meteen in de schaduw worden gebracht en worden afgekoeld met natte doeken.
Dat duidt er allemaal op dat hitte ook gevaarlijk kan zijn en dat je dat moet vermijden of als het niet mogelijk is, althans afkoelen.
Drinken is in elk geval een must. Het zorgt ervoor dat het lichaam gehydrateerd wordt zodat het verlies van vocht gecompenseerd wordt. Zweten, ademen, en beweging tijdens de hitte zorgt voor verlies van lichaamsvocht. Dat is een onderdeel van het afkoelingswerk. Doordat het zweet verdampt, verlies je vocht en dat onttrekt warmte aan het lichaam. Dat vochtverlies moet in elk geval gecompenseerd worden, anders krijg je dehydratatie met snelle huidveroudering en verlies van energie. Het normale vochtverlies bedraagt ongeveer één liter tot anderhalve, zelfs twee liter per dag en op warme dagen en bij intense activiteit nog meer. Dat moet gecompenseerd worden, anders kom je in de problemen. Dat is de reden waarom geadviseerd wordt zeker anderhalve tot twee liter water te drinken per dag. Alcohol mag niet meegerekend worden in het vochtvolume. Integendeel het dehydrateert nog meer.
Als je een ijsje eet, verkoelt het en voelt het aangenaam aan, maar het brengt ook calorieën, vetten en suikers in het lichaam. Die moeten verteerd worden en ook dat produceert warmte. Op die manier wordt het afkoelend effect snel ongedaan gemaakt en het lichaam warmt nog meer en sneller op.
Warme drank beter?
Denk aan het voorbeeld van de bedoeïenen in de woestijn, want die drinken hete thee om af te koelen. Hoe kan dat? Het zijn ervaringsdeskundigen op dat gebied. De uitleg is intussen wetenschappelijk gevonden: in de mond zitten receptoren die signalen uitsturen naar de hersenen of er hete of koude dranken in de mond komen. Als die te heet zijn ga je verbranden en dus beveiligt het lichaam dat door ze snel door te slikken, wat ook niet gezond is, of uit te spuwen… maar als je gewoon warme dranken drinkt, wil het lichaam je afkoelen en dat doet het door zweet te produceren. Je gaat niet baden in het zweet, maar wel voldoende om de thermoregulatie aan te zetten. Op die manier helpen warme dranken je lichaam af te koelen.
Hetzelfde met pepers en pittige kruiden: de capsaïsine zorgt voor een zweetreactie met afkoeling tot gevolg. Het is dus verstandig om op hete dagen pikant te eten en veel te drinken, maar vooral warme dranken: soep, warme thee, koffie. In tegenstelling tot wat de meeste mensen doen, zal warme soep ook helpen om het lichaam af te koelen, terwijl het doorgaans de gewoonte is dat ze eerder koude soep en ijskoude dranken gaan gebruiken. Nu weet je ook waarom het omgekeerde het geval is.
Conclusie: het belangrijkste is dat je voldoende drinkt bij warm weer, minstens 2 liter per dag. Je mag een koud drankje gebruiken en een ijsje eten, maar je krijgt maar tijdelijk een verfrissend gevoel en nadien krijg je het nog warmer; Maar best van al drink je een warme drank zoals thee of soep. Daardoor ga je zweten en op die manier koel je sneller af.