Al sinds mensenheugenis is er gezocht naar het levenselixir en middelen om er jong en mooi uit te zien. Dat lukt in mindere of meerdere mate soms, maar vooral in mindere. We kunnen zelf niet voor het eeuwige leven zorgen. Alhoewel… we kunnen beslist profiteren van de verjongende en gezonde eigenschappen van de berk.
Berkenbomen: mooi en sterk, maar ook gezond. Een kuur met berkenthee of berkensap is ideaal bij reumatische klachten en tegen jicht. Het verjongt ook de huid.
Berken zijn een van die onverwoestbare soorten bomen die je in vele landschappen aantreft, van het noorden tot de Middellandse zee. Het is een boom die geen hoge eisen aan de bodem stelt, sierlijk is, ijzersterk, mooi en die bovendien ook nog uitstekende eigenschappen heeft voor de gezondheid. Berkensap is vooral nuttig om grote schoonmaak in het organisme te houden en de lever te draineren. Plant een berk in je tuin en je wordt honderd jaar… Bij wijze van spreken natuurlijk.
Legende van de heksen
Als we het over berken hebben dan moeten we nuanceren, want er zijn meer dan dertig soorten berken. De meest gekende is de betula alba of zilverberk.
In berken groeien vaak dichte takkenbosjes, de zogenaamde heksenbezems. Vroeger geloofde men dat de heksen deze heksenbezem uit een berk sneden, er schrijlings gingen opzitten en dan door onze lucht zoefden. Nu weten we dat die heksenbezems weinig met heksen te maken hebben, wel met dwergvormige aanwassen die veroorzaakt worden door een soort zwam.
Berken zijn erg goed bestand tegen lage temperaturen. Daarom groeien ze niet enkel in de gematigde streken van de wereld, maar ook in de koude streken. De taiga in Noord-Europa, Noord-Azië en Noord-Amerika bestaat, naast overwegend naaldbomen, ook uit berken. Vooral de zachte berk is goed bestand tegen die lage temperaturen. In het hooggebergte en in polaire gebieden voelt de dwergberk, een bijzondere taaie rakker, zich best thuis.
Wellicht staat er in je tuin een ruwe of een zachte berk. Ofwel bezit je een overgangsvorm tussen beide.
Nuttig
Berkenhout wordt niet veel gebruik als timmerhout maar des te meer als brandhout. Het is echter sterk in trek voor klompen, ladders, klosjes en voor het vervaardigen van papier. Wel wordt het gebruikt voor de fabricage van goedkope meubels, draaiwerk en triplex. En het is nog mooi wit hout ook.
Van berkenrijs (dat zijn de jonge scheuten) maakt men bezems. In de noordelijke landen gebruikt men de schors om leer te looien. Van het overvloedige, zoete sap kan men suiker maken, evenals een gegiste drank.
Het is dan ook een uitgesproken middel om overtollig urinezuur in het bloed te elimineren. Het is bijzonder goed tegen reuma, jicht en alle nierkwalen en huiduitslag. Berkensap heeft een verjongende kracht. Het stimuleert de afscheiding van urine en urinezuur b.v. bij galsteen, jicht, chronische huiduitslag, gezwollen benen. Het is een uitstekend diureticum zonder prikkeling en houdt ontstekingen tegen.
Uitstekend natuurmiddel
Thee van berkenknoppen stimuleert de klieren in darm- en luchtwegen, geneest nieren en blaas door de urinezuurafscheiding te stimuleren, drijft vocht af zowel via de huid als de nieren.
Bij ontsteking van nier en blaas: Thee van jong blad, 1 à 2 lepels op 1 kopje water 1 à 2 uur laten trekken. Theemengsel van 10 g lavaswortel, 20 g berkenblad, 10 g peterseliezaad, 20 g jeneverbessen, 30 g beredruifblad.
Urinedrijvend: 1 eetlepel blad met 1 kopje kokend water overgieten en gedurende 10 minuten laten trekken, 1/2 g zuiveringszout toevoegen en 2 à 3 maal per dag 1 kopje drinken. Een eetlepel met 1 kopje kokend water overgieten en enkele uren laten staan en 1 à 2 maal per dag innemen.
Bij reuma, chronische jicht: Aftreksel van berkenbast.
Bij huidziekten: Aftreksel van berkenbast. En een voetbad met aftreksel van bast. Aftreksel van berkenblad plus rozemarijn, verjongt de huid eveneens.
Bij zweetvoeten: voetbad van bastaftreksel.
Tegen aderverkalking: 5 theelepels blad met 2 glazen kokend water laten trekken en langzaam opdrinken. Ook een theemengsel van 40 g paardenstaart met 40 g berkenblad en 20 g mistel.
2 theelepels in 1 glas kokend water gedurende 15 minuten laten trekken en 1 à 3 kopjes per dag opdrinken.
Bij niersteen en gruis: 1 theelepel gedroogd blad met 1 kopje kokend water overgieten, 10 minuten laten trekken, elke dag drinken (nuchter en ’s namiddags) en als omslag op de pijnlijke plaats.
De kuur een maand lang toepassen: gruis en steen worden verpulverd, afgevoerd en de nierwerking wordt bevorderd.
Gestoorde urineafscheiding: theemengsel van 1 eetlepel sap met 1 kopje thee van kweekgraswortel, driemaal daags voor het eten.
Bloedzuiverend: Thee van berkenblad, 1 kopje ’s morgens en ’s avonds. En 5 theelepels overgieten met 2 glazen kokend water en gedurende 10 minuten laten trekken en daarbij een mespuntje natriumbicarbonaat per glas toevoegen en overdag langzaam opdrinken.
Tegen steenpuisten: Verzamel een handvol knoppen en blaadjes en stamp die tot pulp. Doe dat papje dan op een kompres en breng dat, met een stuk pleister op de puist aan. Eén nacht laten zitten en de volgende ochtend zal de berk al zichtbare resultaten hebben opgeleverd.
Praktisch
Zeer goede resultaten worden met berk en berkenblad verkregen tegen waterzucht en jicht. Door de gunstige invloed op de nierwerking is het onmisbaar ter aanvulling van het dieet bij reumapatiënten.
De berk is eveneens niet weg te denken bij de typische zweetbaden. Onder de Lappen, die in het noordelijkste deel van Noorwegen wonen, wordt tegen reuma en chronische jicht een zweetbad met goed resultaat aangewend. Zakken met jong fris berkenloof worden verzameld en op het bed uitgeschud.
Berkensap werd vroeger gebruikt als lotion bij chronische huiduitslag.
Berk zuigt als het ware de puistjes uit het gezicht. Als het over natuurlijke middelen en kruiden gaat denken veel mensen dat het enkel om kleine plantjes gaat, maar ook bomen hebben een goede reputatie in de natuurgeneeskunde vanwege hun geneeskrachtige eigenschappen.
De berk neemt daar een bevoorrechte plaats in, vooral als knoppen en jonge blaadjes geplukt kunnen worden vanwege hun zuiverende werking.
Berkensap
Berkensap is sinds eeuwen bekend en op sommige plaatsen is het een bijzonder gegeerde lekkernij. Dorpsgemeenschappen in Finland waren zo verlekkerd op berkensap dat hele bossen werden kapotgemaakt door overdreven aftappen.
Het sap van de berk wordt best afgetapt in het vroege voorjaar. Hoe strenger de winter was en hoe hoger de bomen staan, hoe beter het sap is.
Heb je een berk in je tuin, dan kun je dat gemakkelijk zelf doen. In een berk van ongeveer 40 cm diameter boor je op een meter boven de grond een klein gat, schuin naar boven, ongeveer 5 cm diep.
Neem een kurk, waardoor je een dun glazen buisje hebt gestoken en prop die kurk in het boorgat. Schuif over het glazen buisje een rubber- of plastiekslangetje, waarlangs het sap in een fles kan lopen.
Een gezonde boom levert vlot een liter sap per dag. Na een week stop je best met aftappen omdat anders de boom te zeer uitgeput raakt. Maak het gat degelijk dicht door er een houten stop in te slaan.
Om te voorkomen dat het sap vuil wordt tijdens het aftappen, doe je er best aan de opening van de fles af te sluiten met gaas, want sommige vliegjes zijn dol op het berkensap.
Berkensap is ook zeer doeltreffend bij cellulitis.